BÁT PHÁP ĐIỀU TRỊ TRONG CHÂM CỨU

(Phép tắc điều trị)

HÃN thì Hợp cốc, Phong môn

THỔ thì Trung quản, Nội quan, Liêm tuyền

HẠ thì Túc lý, Thiên khu

Khúc trì hợp với Tam âm mà dùng

HOÀ thì hàn nhiệt dùng chung

Chi câu kết hợp huyệt Dương lăng tuyền

Điều hoà Can Tỳ huyệt thiên

Thái xung, Túc lý tiếp liền Nội quan

ÔN thì Trung quản, Túc tam

Hoặc cứu Khí hải, Quan nguyên thần kỳ

THANH thời chích máu đầu chi

Của những huyệt tỉnh sốt thì lui nhanh

TIÊU thực Trung Quản đã đành

Phải phối Túc lý mới thành phương hay

Tiêu đàm Phong long nhớ ngay

Tiêu huyết ứ trệ huyệt này Thái xung

Huyết hải - hoạt huyết dùng chung

Lợi thuỷ Trung cực lại cùng Thuỷ phân

BỔ âm Thận du rất cần

Phục lưu, Nhiên cốc, Tam âm đắp bồi

Bổ dương Mệnh môn nhớ rồi

Chí dương nối tiếp đến hồi Quan nguyên

Bổ khí Khí hải nhớ liền

Đản trung, Túc lý như kiềng ba chân

Bổ huyết Huyết hải nuôi thân

Can, Tâm, Tỳ, Cách góp phần lập công

Đó là Pháp - Huyệt cần lưu

Tâm niệm ghi nhớ khắc sâu trong lòng./.

Căn cứ vào lý luận, quy nạp thành 8 pháp: Hãn, Thông, Tiêu, Hợp, Ôn, Thanh, Bổ, Tả.

1. HÃN PHÁP

Hãn pháp được lập ra để chống đối ngoại tà xâm phạm nhân thể, tà còn ở bì mao tấu lý và kinh lạc, xuất hiện các chứng kinh lạc không thông, phế khí ách tắc. Hãn pháp là phương pháp làm cho tà khí phát tiết ra ngoài.

Chọn huyệt:

Thường chọn huyệt trên kinh Dương: Kinh Dương chủ phần biểu, huyệt trên kinh Dương có tác dụng thông dương hành khí, lợi cho giải biểu tà. Ngoài chọn huyệt 3 kinh Dương, còn tương đối coi trọng chọn huyệt trên Mạch Đốc nhằm tráng dương khí, tăng cường sức giải biểu.

Phong tà khu trú ở phần trên, Hãn pháp sinh từ lưng. Vì vậy phần nhiều chọn huyệt ở vùng đầu cổ. Ví dụ: Thái Dương phong hàn chọn huyệt Thiên Trụ, Thiếu Dương phong hàn chọn huyệt Phong Trì; trên Mạch Đốc thì chọn Phong phủ, Đại Chùy, Đào Đạo.

Căn cứ lý luận Phế chủ biểu, chọn huyệt trên kinh Phế. Ví dụ như: Phát sốt, nếu lấy chứng trạng Kinh lạc làm chủ-chứng trạng Phế làm phụ có thể chọn huyệt Ngư Tế; nếu lấy chứng trạng Phế làm chủ có thể chọn huyệt Liệt Khuyết.

Đặc điểm:

Phối ngũ giữa 3 huyệt của 3 kinh Dương với Mạch Đốc: Khi ngoại tà xâm phạm kinh lạc.

Sau khi chọn huyệt trên kinh Phế phối với huyệt kinh Thủ Quyết Âm: Khi ngoại tà xâm phạm Phế.

Phối ngũ cách xa của kinh Dương Minh. Khi ngoại tà nhập lý.

Chú ý:

Kết hợp hơ nóng: Thường hơ nóng cổ gáy và bả vai để trợ Dương khử tà.

Lựa chọn thời gian thích hợp châm cứu: Ban ngày. Dương khí của vũ trụ sẽ hỗ trợ dương khí nhân thể.

2. THÔNG PHÁP

Thông pháp thường dùng trị Phong Hàn Thấp tà xâm phạm nhân thể làm cho khí huyết trở trệ, kinh lạc bế tắc, sản vật bệnh lý ngưng trệ. Bộ vị bệnh chứng chủ yếu ở phần da, thịt, gân mạch, xương cốt. Thông pháp ngoài khả năng thông kinh hoạt lạc, tức là khai thông trở trệ, còn có tác dụng điều chỉnh công năng của khí huyết, kinh lạc, làm cho trạng thái sinh lý khôi phục trở lại bình thường.

Chọn huyệt:

Chọn huyệt khai khiếu thông đạt khí cơ mạnh, trong đó lấy Tỉnh huyệt làm chủ.

Chọn huyệt Du, Mộ có liên quan mật thiết với khi cơ tạng phủ. VD: đau lưng chọn Thận Du, bĩ thống (đau đầy tức) chọn huyệt Chương Môn.

Chọn huyệt tại chỗ. VD: Ngạt mũi chọn Nghinh hương, đau đầu gối chọn Lương Khâu.

Đặc điểm:

* Phối ngũ huyệt đồng loại. Mục đích làm tăng cường sức thông đạt của khí cơ. VD: Ẩn Bạch, Đại Đôn (cùng là huyệt Tỉnh); Cách Du, Tỳ Du, Thận Du (cùng là ngũ du huyệt).

* Phối hợp huyệt tại chỗ với huyệt xa. Mục đích làm cho khí huyết vận hành thông sướng, thời gian tương đối lâu dài hơn. VD: trị đau lưng dùng Thận Du phối hợp với Ủy Trung, Côn Lôn.

* Bệnh chứng áp dụng Thông pháp điều trị, nói chung là bệnh tình mạn tính, liệu trình điều trị tương đối dài. Trong quá trình châm thích phải chú ý:

- Động viên BN thực hiện 1 số động tác bổ trợ để tăng cường sức đả thông kinh lạc, khí huyết.

- Chứng ngưng tụ nên kết hợp sử dụng thêm ôn hoặc cứu nhằm lợi cho sự đến tụ của chính khí và sự lưu sướng của khí huyết.

- Hướng dẫn BN về nhà tập 1 số động tác vận động hợp lý.

3. TIÊU PHÁP

Tiêu pháp thích hợp dùng cho khí, huyết, đờm, thực, thấp đình trệ trong nhân thể đồng thời hình thành loại bệnh chứng có sản vật bệnh lý hữu hình. Những loại bệnh này thời gian thành bệnh tương đối dài hơn, tà khí uất kết ko tan, chính khí tương đối nhu nhược; trong tình trạng khó khăn là tả ko đi, bổ lại ko được. Chỉ có thể chọn dùng Tiêu pháp, vận dụng khả năng “tiêu trệ tán kết” mới đạt đến mục đích đuổi tà mà ko tổn thương tới chính khí.

Đặc điểm:

          * Chọn huyệt trên kinh Dương Minh hoặc kinh Thái Âm, lấy gốc của hậu thiên điều đạt khí huyết kinh lạc: Chủ trị chứng bệnh ko phải là loại nặng.

          * Chọn huyệt Du, Mộ của Tỳ Vị, lấy gốc của hậu thiên điều đạt khí huyết tạng phủ: Chủ trị chứng bệnh tương đối ngoan cố hơn.

          * Chọn huyệt tại chỗ bệnh biến làm tăng cường thông đạt khí huyết tại chỗ: Chủ trị chứng bệnh tương đối cấp, do đó mang tính chống đối rõ ràng hơn.

Chú ý:

- Tiêu Pháp là một phép hoãn công (công chậm), lấy đuổi tà làm chủ, đuổi tà lại lấy tiêu tán làm chủ. Khi châm thích thường dùng phép bình bổ bình tả, đồng thời cũng dùng Mai hoa châm gõ vùng bệnh biến, kinh lạc làm cho khu vực đc châm thêm rộng lớn, khả năng vận hành khí huyết thêm mạnh, khiến tác dụng Tiêu pháp hòa hoãn và liên tục.

- Bởi vì khối kết là vật hữu hình phần nhiều thuộc âm hàn ngưng trệ, do đó sử dụng phép cứu kết hợp có thể làm bệnh tình thuyên giảm nhanh hơn. Ngoài cứu tại huyệt vị ra, còn có thể cứu tại chỗ kết khối nhưng cần phải chú ý dựa vào sự biến hóa của bệnh tình mà dùng các phép cứu cho phù hợp.

4. HỢP PHÁP

Hợp pháp là chỉ về sự phối hợp Âm Dương lẫn nhau, phần nhiều được áp dụng khi trong cơ thể Âm Dương, Hư Thực ko đúng mực. Hợp pháp có 2 hàm nghĩa:

* Hợp hình với khí: hình là chủ về hình thể, khí là chủ về khí cơ. Hình thể trông to, khỏe mạnh (thực) mà khí hư; hình thể hư nhược mà khí thịnh đều thuộc loại hình khí ko hợp. Khi hình-khí ko tương hợp thì bệnh tình trở lên phức tạp, trên lâm sàng cần phải phân tích tình trạng tranh đấu giữa tà và chính (xét hình và khí) mà vận dụng trị liệu linh hoạt. Bất luận hình khí bất túc hay hữu dư, đều phải chú ý tư tưởng chủ đạo chung tả tà cứu chính, bổ chính mà khử tà. Về phòng bệnh bảo kiện (giữ gìn sk), tư tưởng “Hợp hình với khí” cũng rất quan trọng, như phối ngũ giữa Bách Hội, Quan Nguyên, Khí Hải, Túc Tam Lý.

* Điều hòa Âm Dương: bao gồm sự biến hóa các dạng âm dương trong cơ thể, chủ yếu là chỉ về biến hóa bệnh lý: âm dương thiên thịnh thiên suy, âm dương cách cự,… như Tâm Thận bất giao, Can Tỳ bất hòa, Khí Huyết ko thông, Kinh Lạc trở trệ,… là có thể sử dụng Hợp pháp.

Đặc điểm:

* Chọn huyệt cùng lúc trên kinh Âm Dương, hoặc bộ vị Âm Dương nhằm đạt đến mục đích điều chỉnh Âm Dương làm cho nó đc hòa hợp với nhau. VD: khí huyết bất túc chọn Túc Tam Lý phối hợp Tam Âm Giao; Tâm Thận bất giao chọn Tâm Du phối hợp Thận Du; Thận Hỏa bất túc chọn Mệnh Môn phối hợp Thần Khuyết; …

* Chọn huyệt tại bộ vị đối xứng Âm Dương của nhân thể. VD: Trúng phong bán thân bất toại châm thích 12 huyệt tỉnh (trái-phải); điều trị gót chân lệch trong hoặc lệch ngoài chọn Chiếu Hải phối hợp Thân Mạch; Can Tỳ bất hòa chọn Âm Lăng Tuyên phối hợp Dương Lăng Tuyền (trong-ngoài); trúng phong chọn Nhân Trung phối hợp Trung Xung (trê-dưới).

5. ÔN PHÁP

Ôn pháp thường dùng cho chứng hàn thấp trở trệ, dương khí hư suy thậm chí dương khí suy kiệt.

Đặc điểm:

* Chọn các huyệt tráng khí bổ hỏa như: Khí Hải, Quan Nguyên, Mệnh Môn,…

* Kết hợp Ôn Cứu đúng mức: ôn dưỡng ôn bổ, ôn thông ôn tán. Hợp lý về cường độ (ấm hay nóng), về thời gian (ít hay nhiều), về phạm vi (diện rộng hay hẹp).

* Vận dụng linh hoạt: cứu ấm, cứu nóng (cứu điếu ngải, đèn hồng ngoại); đắp hỏa (các mồi ngải, đắp thuốc+chiếu đèn hồng ngoại); chườm hỏa (chườm muối ngải, hỏa long cứu); …

Chú ý: Hàn thì làm cho nóng lên; Lao tổn thì làm cho ấm lên.

6. THANH PHÁP

Thanh pháp thường dùng khi cơ thể mắc hỏa, nhiệt tà. Chủ yếu điều trị chứng thực nhiệt, cũng có thể điều trị chứng hư nhiệt. Khí thực sinh nhiệt, khí hư cũng sinh nhiệt.

Đặc điểm:

* Chọn huyệt vị thông đạt khí cơ, đặc biệt là huyệt vị của kinh Dương Minh, VD: Khúc Trì, Hợp Cốc, Trung Phủ, Liệt Khuyết,… Khi cần tả hỏa trực tiếp thì phối hợp huyệt vị thuộc hỏa hoặc thuộc thổ, VD: Ngư Tế, Thái Xung, … hoặc chọn huyệt vị tại chỗ của hỏa khí tụ tập, VD: hỏa tụ phần trên cơ thể chọn Bách Hội, Thái Dương, Thượng Tinh; hỏa ngưng ở tạng phủ chọn huyệt Du, Mộ.

* Có thể kết hợp với phép cứu dạng ôn thông ôn tán nhằm đạt đến mục đích tán và tả hỏa tà, nhiệt tà.

Chú ý: Nếu nhiệt tà hung mãnh, biến hóa nhanh gấp thì nên phối hợp pp sau:

- Dùng phép tả lạc chích ra máu, lượng máu cho ra nhiều một chút, có thể lấy “máu chuyển đổi thì ngưng” làm mức chuẩn. Muốn làm cho chỗ châm ra máu nhanh thì thêm bầu giác tại chỗ thích.

- Dùng thủ pháp dẫn đạo: dùng 4 ngón tay của cả 2 tay véo đè đẩy động mạch cổ-gần như thủ thuật véo đẩy cột sống, từ trên xuống dưới đến giữa Khuyết Bồn.

- Nếu sốt cao mà ko ngừng đổ mồ hôi thì có thể tại kinh Túc Thái Dương chọn huyệt thích hợp, dùng phép châm bổ có thể liễm hãn.

7. BỔ PHÁP

- Bổ pháp là phương pháp thích hợp dùng cho hư chứng ở các mức độ khác nhau của khí huyết, tân dịch, tạng phủ, âm dương. Trong phối phương Bổ pháp huyệt vị chọn dùng đa số lấy bổ làm công năng chủ yếu như: Bách Hội, Đản Trung, Khí Hải, Túc Tam Lý để thăng bổ khí cơ; Quan Nguyên, Tam Âm Giao, Huyết Hải để bổ dưỡng âm huyết.

- Thủ thuật chính là châm bổ. Khi điều trị chứng hư thực lẫn lộn vẫn có thể dùng phối phương bổ dưỡng làm cơ bản, thủ pháp châm cứu điều chỉnh là được dùng bình bổ bình tả có thể đạt được mục đích phù chính khu tà.

- Khi cơ thể suy nhược hoặc khả năng phản ứng kém, châm thích thường kém hiệu quả. Do đó trong lúc khí âm dương đều bất túc, ko nên dùng phép châm thích mà nên dùng phép cứu điều trị, dương hư có thể sử dụng mà âm hư cũng có thể dùng, chỉ cần phối phương chính xác, phép cứu sử dụng đúng mức đều đạt hiệu quả điều trị.

8. TẢ PHÁP

- Tả pháp dùng cho các bệnh do khí cơ trở trệ ách tắc gây lên như: khí ngưng thấp trệ, khí uất hóa hỏa, hàn ngưng khí trệ, Can uất khí trệ, …Phối phương Tả pháp lấy tả tà làm chủ, phương hướng điều trị tương đối rõ ràng chính xác, chọn dùng có tác dụng thông, khai, tán, giáng, ...

- Châm thích dùng phép tả, khi cứu dùng phép thổi lửa, khi tà nặng quá có thể dùng phép cho ra máu. Chính khí hư nhược tà khí mạnh, muốn dùng phối phương Tả pháp thì phải dùng kỹ thuật châm bổ. VD: Thanh niên mất ngủ, suy nhược tinh thần, thuộc thể mất ngủ hư phiền nhiễu Tâm, chọn dùng: Đại Lăng tả Tâm hỏa, Nội Quan thông Tâm khí, Thần môn thông thần chí, thuộc phối phương Tả pháp, nhưng khi châm thích thì ko thể dùng Tả pháp mà phải dùng Bổ pháp, nếu ko thì chẳng những vô hiệu quả mà ngược lại càng làm cho bệnh tình thêm nặng. Chỉ có thông qua phối hợp thích đáng thủ pháp châm thích mới có thể đạt đến mục đích của Tả pháp.

- Khi sử dụng Tả pháp thường phối hợp các phương pháp sau:

+ Bầu giác: Đặc biệt là đối với người bệnh hàn thấp tà ngưng trệ, khí cơ ách tắc nặng, thêm dùng bầu giác tức là tăng cường khả năng tả tà. Khi dùng bầu giác có thể giác trên kim châm, hoặc sau rút kim thêm bầu giác.

+ Cạo gió: Đây là phương pháp tả tà mạnh hơn, thường sử dụng khi bệnh tình cấp bách, tà khí tương đối nặng, thường cạo theo kinh giữa 2 huyệt, toàn thân có thể cạo nhiều chỗ, phép cạo gió thường liên quan đến tuyến kinh lạc dài hơn, huyệt vị điều chỉnh nhiều hơn, luôn luôn đạt hiệu quả tả tà ko ngờ đến.

♦ Báp pháp ở trên, là đem tác dụng điều trị của phối phương châm cứu quy nạp từ phương diện rộng lớn, nếu phân tích tỉ mỉ mỗi một pháp lại có thể chia thành nhiều phép nhỏ. VD: Bổ pháp lại chia ra phép tuấn bổ, phép hoãn bổ, phép trực tiếp bổ, phép gián tiếp bổ. Mỗi phép lại phối hợp các phép khác như phép Thông Bổ, Ôn Bổ, Bổ trong Tả, Tả trong Bổ, Tiêu trong Bổ, Bổ trong Tiêu. Do đó, Bát Pháp lại có thể biến thành nhiều phép trị hơn, 1 phối phương bao gồm 1 phép hoặc vài phép để trị bệnh.

♦ Trên lâm sàng cần vận dụng Bát pháp linh hoạt nhưng ko đc sai tính nguyên tắc của Bát pháp, “vạn biến không rời tông” có như thế mới phát huy đầy đủ tác dụng của phối phương trong điều trị lâm sàng, mới thực sự thống nhất được giữa lý luận châm cứu với thực tiễn lâm sàng. Y kinh viết: “Biết được điều quan trọng của nó, một chữ đến cùng; không biết điều quan trọng của nó, mất mát vô cùng”./.

CÁCH LẬP ĐƠN HUYỆT

Làm thầy châm cứu lưu tâm

Hư bổ, thực tả, nhiệt châm, cứu hàn

Âm dương phân biệt rõ ràng

Âm hư nội nhiệt, ngoại hàn dương hư

Lập đơn huyệt phải từ từ

Huyệt chính, trực tiếp xong rồi bổ sung

Nguyên, lạc, đặc hiệu ... nói chung

Phải phối hợp lý để cùng công năng

Ví như đau lưng hẳn rằng

Ủy trung huyệt chính, trực thì Thận du

Thái khê là huyệt bổ sung

Và cứ như thế lập dùng giản đơn

Ví như dùng để cắt cơn

Dạ dày đau nhói thì dùng Túc tam

Trung quản mộ Vị dùng làm

Giảm cơn đau nhói lại còn bổ sung

Nội quan cùng với Nội đình

Qua hai ví dụ tự mình luận ra

Lập đơn huyệt giảm rườm rà

Mà nhanh kết quả mới là thầy hay./.

HUYỆT CHỮA CẢM MẠO

Cảm hàn: sổ mũi, đau đầu

Sợ gió, sợ lạnh người thời nóng ran

Đau mình, tiếng nặng, ho khan …

Đại chùy, Liệt khuyết, Phong trì, Ngoại quan

Cảm nhiệt: sợ nóng rõ ràng

Đau đầu, khát nước, họng thường bị khô

Giải biểu thanh nhiệt nhớ cho

Đại, Phong, Hợp cốc, Khúc trì thành phương.

Gia giảm:

Đau họng, gia huyệt Thiếu thương

Mình nặng, đau mỏi nhớ liền Âm lăng

Phong môn, Đại trữ hẳn rằng

Đau mình, nhức mỏi hiệu năng vô cùng

Cứng cổ thì có Huyền chung

Túc lý, Trung quản cần dùng bụng đau

Ho thì Phế du nhớ mau

Thượng tinh sổ mũi trước sau vẫn dùng

Nghinh hương nghẹt mũi nói chung

Phương huyệt cảm mạo thường dùng nhớ luôn.

HUYỆT CHỮA HO

Ho do cảm nhiệt, cảm hàn

Tỳ hư, Phế nhiệt dễ dàng nhận ra

Ngoại cảm: Cảm mạo nhớ nha

Tỳ hư đàm thấp hẳn là phải thông

Tỳ du, Trung quản lập công

Phong long, Liệt khuyết thuận dòng Phế du

Thiên đột cục bộ hợp gu

Âm hư, Phế nhiệt đắp bù Cao hoang

Tứ hoa, Tam âm vững vàng

Lại thêm Xích trạch, tiếp đàng Thái khê

Ngư tế, Liệt khuyết hay ghê

Tả để hạ nhiệt tràn trề niềm tin.

HUYỆT CHỮA VIÊM XOANG

Viêm xoang trán, mũi hoặc sàng

Dương minh thủ, túc nhiệt tràn gây nên

Thanh nhiệt giải độc chớ quên

Nghinh hương, Hợp cốc phía trên Ấn đường

Thượng tinh, Khúc sai cùng Phương

Hòa liêu, Dương bạch phải tường để châm

Bách hội, Tín hội chớ lầm

Hãy dùng để cứu chóng thông mũi mà

Viêm xoang dị ứng nhớ nha

Nghinh hương, Hợp cốc kế là Túc tam

Phế du, Cao hoang cần làm

Cho ôn ấm để tán hàn khu phong.

VIÊM MŨI XOANG DỊ ỨNG MÃN TÍNH

Hợp Cốc, Ngoại Quan, Khúc Trì

Túc Tam Lý, Tam Âm Giao, Thái Khê

Nghinh Hương, Tỵ Thông, Quyền Liêu

Ấn Đường, Toản Trúc, Thượng Tinh

Khúc Sai, Thông Thiên, Bách Hội

Phong Trì, Đại Chùy, Bách Lao

Phong Môn, Phế Du, Cao Hoang.

http://www.dongythaibinh.com.vn/img/files/documents/TruongTrongCanh-Thuonghanluan0.pdf

http://www.dongythaibinh.com.vn/img/files/documents/TruongTrongCanh-Kimquyyeuluoc0.pdf

HUYỆT BẢO KIỆN TRÊN 12 ĐƯỜNG KINH CHÍNH

1. KINH THỦ THÁI ÂM PHẾ:  (4 huyệt)

1. Trung phủ: Chức năng chính của huyệt này là phân bố khí, có tác dụng tăng cường chức năng của phổi.

2. Liệt khuyết: Có thể phòng và điều trị đau họng, tránh tà khí thâm nhập miệng và mắt, trị bán thân bất toại, đau răng, khó thở.

3. Thái uyên: Huyệt này có thể thanh phế lợi hầu, đả thông kinh mạch, phòng và điều trị các bệnh về phổi, viêm họng.

4. Thiếu thương: Huyệt này là một trong những huyệt cấp cứu thanh nhiệt, lợi hầu, khai huyệt, có tác dụng phòng và điều trị sốt, hôn mê, choáng, đau họng, ngạt mũi hiệu quả.

2. KINH THỦ DƯƠNG MINH ĐẠI TRƯỜNG: (3 huyệt)

1. Hợp cốc: Đây là một trong những huyệt bảo vệ quan trọng, thường xuyên day ấn hoặc châm cứu huyệt này giúp kéo dài tuổi thọ. Chức năng của nó là kích thích não, lưu thông khí, thanh nhiệt. Huyệt này có thể phòng và điều trị các bệnh về ngũ quan, không tiết mồ hôi, mồ hôi trộm, ra nhiều mồ hôi, tắc kinh, dịch sản, điên cuồng.

2. Khúc trì: Chức năng của huyệt này là thanh nhiệt lợi thấp, điều hòa dinh dưỡng; đối với chi trên tê liệt, cao huyết áp, đau họng đều mang lại hiệu quả trị liệu tốt. Qua thực nghiệm chứng minh huyệt này có hiệu quả điều chỉnh huyết áp, chắc răng, phòng bệnh suy giảm thị lực rất tốt.

3. Nghinh hương: Chức năng của huyệt này là thanh nhiệt, tán phong, thông mũi.

3. KINH TÚC DƯƠNG MINH VỊ: (2 huyệt)

1. Địa thương: Huyệt này có thể lưu thông khí huyết, phòng và điều trị triệu chứng đau họng, bệnh về mắt và mặt.

2. Túc tam lý: Đây là yếu trạng mang tính toàn thân, có thể bảo vệ tỳ vị, hỗ trợ tiêu hóa, ích khí tăng lực, nâng cao khả năng miễn dịch và kháng bệnh của cơ thể.

4. KINH TÚC THÁI ÂM TỲ: (2 huyệt)

1. Tam âm giao: Huyệt này có tác dụng tăng cường chức năng phủ tạng, có vai trò đặc biệt quan trọng với sức khỏe của hệ thống sinh dục. Có thể phòng và điều trị bệnh trướng bụng, tiêu chảy, kinh nguyệt không đều, bạch đới, di tinh, liệt dương, di niệu, mất ngủ, vô sinh.

2. Huyết hải: Huyệt này giúp điều hòa khí huyết, có thể phòng và điều trị các bệnh: kinh nguyệt không đều, tắc kinh, băng lậu, đau khớp gối.

5. KINH THỦ THIẾU ÂM TÂM: (2 huyệt)

1. Thông lý: Huyệt này giúp an thần, thông huyệt, mạch hoạt, có tác dụng phòng và điều trị các bệnh: đau tim, tâm phiền, sưng đau cổ họng, mất tiếng, lưỡi đau, mất ngủ.

2. Thần môn: Huyệt này có thể dưỡng tâm an thần, phòng và điều trị bệnh đau tim, tâm thần bất ổn, mất ngủ, lo lắng, điên loạn.

6. KINH THỦ THÁI DƯƠNG TIỂU TRƯỜNG: (2 huyệt)

1. Hậu khê: Huyệt này giúp an thần, dưỡng tâm, tán phong thanh nhiệt, có thể phòng và điều trị các bệnh đau thắt lưng cấp tính, đau đỉnh đầu, đau tai, sung đau họng, đau răng, điên loạn.

2. Thính cung: Huyệt này giúp an thần chí, phục hồi chức năng của thính giác, có tác dụng phòng và điều trị bệnh ù tai, điếc, viêm tai giữa, đau răng, điên loạn.

7. KINH TÚC THÁI DƯƠNG BÀNG QUANG: (7 huyệt)

1. Phế du: Là huyệt đảm bảo sức khỏe cho phổi, có thể phòng và điều trị chứng mất khả năng điều tiết của phổi.

2. Tâm du: Huyệt này giúp an thần, là huyệt đảm bảo hoạt động bình thường của tim, có tác dụng phòng và điều trị các bệnh đau tim, lo lắng buồn phiền, sức khỏe yếu, tức ngực, mộng du, điên loạn.

3. Can du: Là huyệt bảo kiện chức năng của gan, có thể đảm bảo hoạt can lợi đởm, dưỡng huyết bổ mắt.

4. Tỳ du: Là nguồn gốc sinh hóa của khí huyết, huyệt bảo kiện tỳ khí, có khả năng phòng và điều trị bệnh chân tay vô lực, đau lưng, trướng bụng, tiêu chảy.

5. Vị du: Huyệt này có tác dụng hóa thấp, tiêu đàm, là huyệt bảo kiện sức khỏe của tỳ vị, có tác dụng với bệnh đau dạ dày, trướng bụng, buồn nôn,tỳ vị hư nhược.

6. Thận du: Huyệt này có tác dụng bổ thận ích tinh, có tác dụng phòng và trị bệnh liệt dương, di tinh, kinh nguyệt không đều, ù tai, thủy thũng, đau thắt lưng.

7. Chí âm: Giúp thư giãn đầu, mắt, thông huyết mạch, có tác dụng phòng và điều trị các bệnh đau đầu, hoa mắt, ngạt mũi, chửa ngoài dạ con.

8. KINH TÚC THIẾU ÂM THẬN: (1 huyệt)

Thái khê: Có thể đảm bảo sức khỏe cho cột sống thắt lưng, ích thận, là huyệt bảo kiện thường dùng nhất. Huyệt này có thể phòng và điều trị các bệnh: đau thắt lưng, kinh nguyệt không đều, liệt dương, di tinh, mất ngủ, tiểu tiện nhiều lần.

9. KINH THỦ QUYẾT ÂM TÂM BÀO: (2 huyệt)

1. Nội quan: Huyệt này giúp giảm đau, có tác dụng phòng và điều trị các bệnh: đau tim, mất ngủ, tức ngực, trong lòng phiền muộn.

2. Trung xung: Là một trong những huyệt thường dùng khi cấp cứu. Có tác dụng thanh tâm khai khiếu, giải nhiệt, điều trị các bệnh như: trúng phong, hôn mê, tâm phiền, say nắng, sốt nóng.

10. KINH THỦ THIẾU DƯƠNG TAM TIÊU: (2 huyệt)

1. Dương trì: Huyệt này có tác dụng thông lạc, giải nhiệt, phòng và điều trị đau bả vai, đau cổ tay, viêm tuyến nước bọt.

2. Chi câu: Huyệt này có tác dụng lý khí giải ứ, lưu thông phủ khí, thông kinh lạc, phòng và điều trị táo bón, đau cơ, ù tai, điếc.

11. KINH TÚC THIẾU DƯƠNG ĐỞM: (2 huyệt)

1. Phong trì: Chức năng làm thính tai, sáng mắt, giúp não tỉnh táo, giải nhiệt, có tác dụng phòng và điều trị suy nhược thần kinh, đau mắt đỏ, trúng phong, ù tai.

2. Hoàn khiêu: Có tác dụng thông kinh hoạt lạc rất tốt, phòng và điều trị bệnh phong hàn, đau chân, trúng phong, đau thần kinh tọa, tê buốt chi dưới.

12. KINH CAN:  (1 huyệt)

Chương môn: Huyệt này có thể kiện tỳ vị lại có thể giúp giải độc gan, hoạt huyết hóa ứ, có thể điều trị các bệnh trướng bụng, đau cơ, buồn nôn ./.

http://www.dongythaibinh.com.vn/img/files/documents/huyetchungluan0.pdf

http://www.dongythaibinh.com.vn/img/files/documents/MACHHOCTONGHOP0.pdf

NHÓM HUYỆT CƠ BẢN

Huyệt về phong

Chung: Phong trì, Phong môn, Hợp cốc.

- Phong hàn: Liệt khuyết (châm bình - cứu).

- Phong nhiệt: Đại chùy, Khúc trì, Ngoại quan, Ngư tế: (tán phong nhiệt, tuyên phế khí)

- Phong thấp: Thương khâu, Túc tam lý: kiện tỳ hóa thấp.

- Nhiệt cực sinh phong: Nhân trung, Đại chùy, Thập tuyên, Thái xung, Dương lăng tuyền.

Chữa phong thêm các huyệt hành huyết: Huyết hải, Cách du.

Huyệt về nhiệt:

- Hạ nhiệt: tất cả các huyệt ở kinh dương từ gối xuống bàn chân, khuỷu xuống bàn tay: các huyệt Huỳnh, các huyệt Tỉnh, Thập tuyên, Đại chùy (hội các kinh dương), Khúc trì, Hợp cốc, Ngoại quan, Ủy trung, Côn lôn, Nội đình.

- Thanh nhiệt giải độc: Ôn lưu, Khúc trì, Ủy trung, Huyết hải, Hợp cốc, Khích môn, Hạ cự hư: tả pháp hoặc kim tam lăng châm xuất huyết. Đa số thuộc kinh dương minh: tiết nhiệt, trừ huyết ứ.

- Thanh nhiệt trừ thấp: Nội đình.

+ Lỵ: Khúc trì.

+ Tiêu chảy nhiễm trùng: Túc tam lý.

+ Hoàng đản: Dương lăng tuyền, Đởm du.

+ Viêm tuyến vú: Hành gian.

+ Viêm cổ tử cung: Hành gian, Âm lăng tuyền.

Huyệt trị hàn

- Thận dương hư: Quan nguyên, Khí hải, Dũng tuyền, Mệnh môn, Thận du (cứu).

- Tỳ vị hư hàn: Trung quản, Tỳ du, Túc tam lý, Chương môn (cứu).

Huyệt trị thấp

Lợi niệu trừ phù (thận- phế thực- tỳ hư - tam tiêu khí hóa): Thủy phân, Phục lưu, Khí hải, Tam tiêu du, Túc tam lý, Tam âm giao.

Huyệt an thần

Chung: Nội quan, Thần môn, Tam âm giao.

- Tâm tỳ hư: Tâm du, Tỳ du.

- Thận hư: Thận du.

- Hư hỏa: Thái xung (bình can an thần).

Huyệt nhuận trường

Chung: Đại trường du, Thiên khu, Chi câu, Thượng cự hư.

+ Sốt: Hợp cốc, Khúc trì, Nội đình.

+ Khí trệ: Trung quản, Hành gian.

+ Khí huyết hư: Tỳ du, Vị du.

+ Do lạnh: Thần khuyết, Khí hải

Tiêu chảy

Chung: Trung quản, Thiên xu, Túc tam lý, Âm lăng tuyền.

+ Sốt: Nội đình.

+ Mạn tính:

- Tỳ hư: Tỳ du, Chương môn.

- Thận hư: Quan nguyên, Mệnh môn.

Cố tinh sáp niệu

+ Di niệu: Thận du, Tam tiêu du, Trung cực, Tam âm giao.

+ Di tinh: Quan nguyên, Đại hách.

Thêm: các huyệt an thần.

Khí trệ

- Phế khí nghịch:

+ Ho: Phế du, Liệt khuyết, Xích trạch.

+ Hen: Phế du, Đản trung, Thiên đột, Phong long.

- Khí trệ ở tỳ vị:

+ Nôn: Trung quản, Nội quan, Túc tam lý, Công tôn.

+ Nhiệt: Nội đình.

+ Hàn: Vị du.

+ Đàm: Phong long.

- Can dương xung: Thái xung, Dương lăng tuyền.

- Tỳ hư: Tỳ du, Chương môn.

- Nấc: Cách du, Nội quan, Túc tam lý.

- Đầy bụng: Tỳ du, Vị du, Túc tam lý, Thái bạch.

- Khí hư: (kiện tỳ) Tỳ du, Chương môn.

Huyết

+ Bổ huyết: Cách du, Huyết hải.

+ Cầm máu: Thái uyên.

Bình can: Thái xung, Can du, Phong trì, Hiệp khê.